Eet toch gewoon met de handen of met stokjes

Het grootste deel van de wereldbevolking eet niet met bestek, maar met stokjes of met de handen. Waarom wij dan niet? In ons land lijken mes en vork niet meer weg te denken. Maar toch ook nog maar pas 300 jaar?

Aanliggen
Aan het begin van onze jaartelling lagen de Romeinen aan tafel en nuttigden het eten met hun vingers, die ze vervolgens in kommetjes water doopten.

Niet voor niets tien vingers
Tijdens de Middeleeuwen was het heel gewoon je eigen mes en lepel mee te nemen. Dit eetgerei had men altijd bij zich en hing aan de gordelriem, zie hier de oorsprong van ons ‘zakmes’. Gasten prikten met hun mes het voorgesneden vlees van een grote schaal en brachten het met hun handen naar de mond. De lepel werd gebruikt om uit één grote pan te eten of in latere tijden van een eigen bord. De vork kende men al wel, maar deze werd alleen gebruikt in de keuken als hulpmiddel bij het snijden. Je waagde het niet deze te gebruiken tijdens de maaltijd, want de vork werd gezien als een instrument van de duivel. De kerk had het gebruik ervan verboden, want je had niet voor niets tien vingers gekregen.

Handen goed reinigen
Pas aan het eind van de 17e eeuw werd de vork pas echt gebruikt tijdens de maaltijd. Men had genoeg van de vette vingers en ook de heersende mode bevorderde het eten met het harkerige instrument. Je moest zo’n grote gesteven witte kraag maar schoon zien te houden... De vorm van het mes werd aangepast, de punt werd afgerond omdat het vlees er niet meer aangeregen hoefde te worden. Toch hadden veel Nederlandse burgers nog moeite met de vork. Justus van Effen schrijft in 1733: "Wat belet de handen die behoorlijk gereinigt zyn, zo zuiver te wezen als een geschuurde of wel gewassen vork". Hij vond het bestek maar overbodig, als je je handen toch goed gewassen had.

Taboe
Halverwege de 18e eeuw werd het bestek gebruikt zoals wij dat kennen en was het eten met handen absoluut taboe. Als een gezin het zich kon veroorloven, at men van bij elkaar horende messen, lepels en vorken: het couvert. Vanaf het begin van de 20e eeuw werd het mes in de rechter- en de vork in de linkerhand gehouden. En eten het de handen? Dat doe je alleen af en toe (of zelfs regelmatig) met brood. En bij het eten van spareribs of het kluiven van een kippetje. Of bij een zakje patat. Of bij een hamburger. Ja, langzamerhand rukken de handen toch weer op!

Lees meer
* Het gebruik van mes en vork