Het is noodzakelijk om zo nu en dan ongelukkig te zijn.

Hoogleraar historische Nederlandse letterkunde Herman Pleij schreef een essay voor de Maand van de Geschiedenis, die zondag begint en geluk als thema heeft.

We zijn tegenwoordig geobsedeerd door geluk, zegt hij in een interview met het dagblad Trouw. 'Je bent haast een loser als je het niet kunt, gelukkig worden.'  'Van hemelse gave tot hebbeding' is dan ook niet voor niets de ondertitel van het essay. Terwijl geluk volgens Pleij niet te sturen is. Het is zelfs noodzakelijk om zo nu en dan ongelukkig te zijn.

Obsessie
"Ja, we hebben een obsessie met genieten en gelukkig willen zijn. Ik ben natuurlijk, behalve in de geschiedenis, ook in het nu gedoken en ik schrok van de massale geluksindustrie die uit die obsessie voortkomt. Je hebt tegenwoordig in de hele wereld geluksprofessoren. Alsof gelukkig zijn of worden een wetenschap is. De wetenschap laat zich ook voor die geluksindustrie gebruiken. Dat vind ik het enge. Het blad Happinez, dat iedere editie bol staat van de tips om gelukkig te worden, verwijst daarbij voortdurend naar de wetenschap: 'De wetenschap heeft aangetoond dat...' , 'Onderzoekers hebben bewezen dat...' Je bent haast een loser of een sukkel als je het niet kunt, gelukkig worden. Maar dan kun je altijd nog een 'Masterclass geluk' volgen. Een masterclass nog wel, ook zo'n misplaatste verwijzing naar de wetenschap."

Mislukkingen
Experimenten met geluk zijn in Nederland mislukt. Zoals die van de schrijver en psychiater Frederik van Eeden, die rond 1900 de kolonie Walden stichtte, een socialistische commune, waar 'leven in de natuur' het geluk wel zou brengen.
"Een andere mislukking was de sociaal-demografisch gestuurde inrichting van de Noordoostpolder. Als je dat nieuwe land maar zou bevolken met precies de goede verhouding aan mensen uit allerlei lagen, dan zou de Noordoostpolder vanzelf een succes worden met uitsluitend gelukkige mensen. Maar geluk laat zich niet vangen en opleggen. Zo gauw je geluk collectief wil regelen gaat het fout. Kijk naar de DDR, Noord-Korea of andere heilstaten: dan ontstaat een vreselijke dictatuur. De schrijver Thomas More dreef daar in 1516 al de spot mee in zijn roman 'Utopia'."

Hebben we ongeluk nodig om gelukkig te kunnen zijn?
"Kerkvader en filosoof Augustinus vond al dat het kwade zin had omdat daardoor het goede kenbaar gemaakt werd. Zonder diepe dalen is er onvoldoende reliëf voor vreugde."

Wanneer voelt u zich gelukkig?
"Voor mij is geluk een persoonlijke, intieme ervaring. Iets wat mij overkomt. Ik word soms overvallen door een gevoel van diep geluk, waarvan ik weet dat het ook weer verdwijnt. Het is vaak heel banaal en het is vaak buiten. Dat komt tóch vaak terug, die natuur, zelfs bij mij - toch niet christelijk opgevoed. Ik kom graag in de Achterhoek en laatst zat ik daar met mijn vrouw op een terras aan de rand van een bos met een goed glas wijn. Het was zo'n moment dat je elkaar aankijkt en denkt: Ja, het klopt."

Bron: Dagblad Trouw van vandaag (28-9-2017)