Calvinistisch Nederland bestaat niet

Onder bovenstaande titel verscheen vorige week in het dagblad Trouw een zeer lezenswaardig artikel over Calvijn.

Heinrich Bullinger

Reformatiekenner Mirjan van Veen wordt geinterviewd en ontzenuwt daarbij het hardnekkige misverstand, dat 'Calvijn net zo onlosmakelijk bij Nederland hoort als klompen, kaas en tulpen'.

Bullinger i.p.v. Calvijn
Ze wijst erop, dat in de jaren van het ontstaan van de reformatie vooral Heinrich Bullinger (wie kent deze naam?) bovengemiddeld veel invloed had. 'Zijn prekenboek ging mee op alle schepen van de VOC. En als er in een plaatselijke gemeente geen predikant was, dan werd uit dat boek van Bullinger  gelezen'. (..) 'Van Bullinger is de opvatting in de Nederlandse protestantse kerken afkomstig dat het avondmaal puur symbolisch is en dat Christus niet op lichamelijke wijze present is, zoals de katholieke kerk leerde en waaraan ook Luther vasthield. Voor Bullinger had het avondmaal juist als symbool en herinneringsmaal zijn waarde. Calvijn stond dichter bij Luther'.

Waarom dan toch Calvinistisch?
Dat Calvijn op de Nederlandse gereformeerde markt uiteindelijk zo veel aandacht kreeg is te wijten aan Abraham Kuyper. 'Op Calvijn wordt pas eeuwen later de schijnwerper gericht. Het beeld van Nederland als calvinistisch land is de erfenis van een knap staaltje nationalistische retoriek van nog maar een paar generaties terug. De man die verantwoordelijk is voor dit beeld is Abraham Kuyper. Kuyper, de staatsman en theoloog die de eerste politieke partij van Nederland oprichtte (de ARP), een eigen kerkgenootschap in leven riep (de Gereformeerde Kerken) en een eigen universiteit stichtte (de Vrije Universiteit), koppelde óók Calvijn aan de identiteit van Nederland'.

Geen kip
Van Veen vertelt dat ze ooit eens geturfd heeft welke werken van Calvijn in het Nederlands vertaald werden. "Dat houdt eigenlijk rond 1650 wel op. Dan is er geen kip meer die Calvijn vertaalt. Pas Kuyper brengt weer wat van Calvijn op de Nederlandse markt. Ik zeg daarmee niet dat men bijna driehonderd jaar niets van Calvijn las, ik zeg wel dat de aandacht niet heel erg groot was."

Chinees
Van Veen is overigens niet optimistisch, dat het verkeerde beeld gecorrigeerd zal worden. 'De kennis over het protestantisme is bij de meeste mensen minimaal geworden. Bullinger? Je kunt op straat net zo goed een of andere Chinees noemen. Bijna niemand kent die naam meer. Het is een lastig verhaal geworden om te vertellen.'

Link
* Het volledige interview met hoogleraar kerkgeschiedenis Mirjam van Veen

Lees ook een later verschenen interview met historicus Peter van Dam in Trouw:
* Nederland een calvinistisch land? Dat is nou een nationale mythe