Ouderen worden in de luren gelegd

Barbara Ehrenreich (77) is een Amerikaanse journalist, commentator en politiek activist. Opgeleid in de scheikunde en cellulaire immunologie, werkte ze als onderzoeker en adviseur rondom vrouwelijke gezondheid. Ze roerde zich als socialist en feminist, en won prijzen voor essays en reportages over uiteenlopende kwesties, van dumping van gevaarlijke producten in arme landen tot de ‘cultus’ van positief denken rond borstkanker, waaraan zij zelf leed. 

Voor haar oeuvre ontvangt de 77-jarige Ehrenreich dit najaar de prestigieuze Erasmusprijs uit handen van koning Willem-Alexander.

Oud genoeg
Eerder dit jaar verscheen haar laatste boek, ‘Oud genoeg om dood te gaan’. Het is een nuchtere kijk op ouderdom. Ehrenreich betoogt dat artsen, diëtisten en farmaceuten ouderen in de luren leggen. Zij verkopen hun de illusie dat we aftakeling kunnen uitstellen of zelfs voorkomen.
Hierna enkele citaten uit het interview van dagblad Trouw met haar.

Manieren om gezonder te leven
“Sinds ik een jaar of 50 werd, zag ik dat ze steeds meer energie en tijd steken in manieren om gezonder en langer te leven. Ze gingen op yoga. Ze gingen denkspelletjes als sudoku doen. Ze holden van het ene medische onderzoek naar de volgende controle. Ze hielden voortdurend hun bloeddruk en hartslag in de gaten. Ze hadden het over goede en slechte cholesterolwaarden; dan was vet niet goed, dan koolhydraten, dan gluten. Sommigen van hen zijn er erg fanatiek in. Een vriendin gaf me eens een uitbrander toen ik tijdens de lunch boter op mijn boterham smeerde. Hallo zeg, daar is boter voor bedoeld!”

Doet u dan niets om uw gezondheid op peil te houden?
“Ik zal het maar toegeven: ik ga naar de sportschool. Dat is trouwens niet bepaald een groot succes, want ik heb er aardig wat rugklachten aan overgehouden. Voor sommigen is de sportschool een obsessie. Zij zijn bevangen door het idee dat ze controle hebben over hun lichaam. Het is hun manier om niet geconfronteerd te worden met hun sterfelijkheid.”

Kijkt u daar op neer?
“Hmm, nu moet ik oppassen. Nogal wat van mijn vrienden zouden zich aangesproken voelen... Ach nee, weet u, we zijn gewoon allemaal misleid door de zogenaamde experts die voortdurend van alles roepen over hoe we gezond en vitaal zouden kunnen blijven. Het is een ideaal waarmee we om de oren worden geslagen, in elk geval in Amerika. Het is moeilijk om daaraan weerstand te bieden.”
Maar waarom zouden we weerstand bieden? Het is toch prachtig als we gezond oud kunnen worden?
“We houden onszelf voor de gek. We hebben veel minder controle over onze gezondheid dan we denken. In werkelijkheid hebben we geen idee wat sommige van de meest cruciale, microscopisch kleine cellen in ons lichaam allemaal uitspoken en aanrichten. Celbiologen - en ik ben opgeleid als eentje - weten niet eens of een immuuncel een bacterie zal aanvallen of je lichaam. Dan kun je naar de sportschool gaan, puzzels maken en sla eten zoveel je wilt, maar daar zul je niets aan veranderen. Het lichaam is nu eenmaal niet een perfect, harmonieus, soepel systeem. Het is eerder een slagveld, gekenmerkt door volstrekte chaos en oneerlijke uitkomsten.”

Waarom wilt u dat benadrukken?
“Als we dit simpele feit negeren, gaan we niet alleen overdreven geloof hechten aan onze eigen invloed op onze gezondheid, maar ook gaan we onszelf de schuld geven als er iets verkeerd gaat.”

Maar we maken toch alledaagse keuzes die hun weerslag hebben op onze gezondheid?
“Als ik een stevige drinker en roker was - ja, dan zou ik daarvoor waarschijnlijk een keer moeten betalen met gezondheidsklachten. Maar er is zo ongelooflijk veel waarvoor we níet verantwoordelijk zijn. Het is absurd om te denken dat je nog heel lang in geweldige gezondheid blijft leven als je maar goed eet en voldoende lichamelijke beweging krijgt. Het is een manier om het slachtoffer de schuld te geven. Alsof jij er iets aan kunt doen dat je ziek bent.
“Ik zag dat sentiment duidelijk toen ik hoorde dat ik borstkanker had. Allerlei mensen om me heen, inclusief artsen en verplegers, kwamen me vertellen dat het beter met me zou gaan als ik positief zou denken. Met andere woorden: als het níet beter gaat, had ik maar positiever moeten denken. Wat beledigend, om zo te redeneren. Overigens: ik dacht absoluut niet positief - en kijk, twintig jaar later ben ik er nog.”

Lees het gehele interview in Trouw
* Laat die fixatie op uw gezondheid los, eens is het mooi geweest