Afstand nemen van oprukkende politieke smetvrees

Corinne Ellemeet, Kamerlid van GroenLinks, deed in het weekeinde iets wat je zelden ziet. Ze gaf een compliment aan Fleur Agema van de PVV, die was geïnterviewd in NRC. Hun partijen „staan in veel opzichten lijnrecht tegenover elkaar”, schreef Ellemeet, maar Agema heeft „hart voor de zorg”.

Je kunt niet zeggen dat Ellemeets achterban geestdriftig reageerde. Klachten over Agema’s stemgedrag, vergelijkingen met Hitler. „Met fascisten valt niet te praten.” Die houding.

Smetvrees
Het interessante is: Zihni Özdil, ook Kamerlid van GroenLinks, kreeg vorige week een vergelijkbare behandeling enkel omdat hij lachend op de foto (zie hierboven) ging met de rechtse historicus Sid Lukkassen. „Je bent echt een embarrasment (sic) voor GroenLinks”, kreeg hij te horen.
Nu beperkt de smetvrees voor anderen zich zeker niet tot links. In de hele maatschappij verdwijnt de verlegenheid en groeit de eigendunk – ook in de politiek. En nu veel partijen identiteit als rekruterend (en organiserend) mechanisme hebben ontdekt, zijn versplintering, tribalisme en smetvrees logische uitkomsten.

Safe space geen uitkomst
Politiek is zo geen manier meer om anderen te overtuigen, politiek wordt een manier om anderen te overvleugelen of af te wijzen: ik wens jouw levensvisie of opvatting niet te tolereren.
Het misverstand aan die houding, hoe populair ook, is dat je onjuiste of abjecte opvattingen zou bestrijden enkel door die opvattingen uit je omgeving te verbannen. De safe space als uitkomst. Een boeiende vorm van zelfoverschatting: alsof ‘verkeerde’ opinies verdwijnen als jij ze niet waarneemt.
Maar het ongemakkelijke aan dit denken is vooral dat het onderstreept hoe het democratiebesef verandert. Onze representatieve democratie stoelt nu eenmaal op het idee dat alle meningen tellen: het gaat niet alleen om ‘de goede’ mening, het gaat om ieders mening.
Zo bezien is democratie niet alleen een recht, maar ook een opdracht: een opdracht om andere opvattingen dezelfde kansen te gunnen die mensen de eigen opvattingen geven.
Daarom ook waren de reacties op Ellemeet en Özdil best verontrustend: als achterbannen zelfs geen foto van hun politicus met een andersdenkende meer tolereren, belooft dat weinig goeds voor het parlementaire debat.

Prijzenswaard
Dus het was te prijzen dat de twee GroenLinksers afstand hielden van de oprukkende smetvrees. Klavers fractie wordt soms aangevallen op vermeende radicaliteit, maar hier bleek het omgekeerde: Ellemeet en Özdil voedden niet zozeer de tribalistische sentimenten in hun achterban, zij verzetten zich ertegen, en gedroegen zich als model-democraten.

Een voorbeeld voor alle partijen (en hun achterbannen).

Tom-Jan Meeus (t.meeus@nrc.nl; @tomjanmeeus) schreef bovenstaande treffende column in de NRC .