Nieuw boek: 'Verzet & gezag, een geschiedenis van Oldebroek in de Tweede Wereldoorlog'

Op 11 mei 1945 – de bevrijding is net gevierd – komt verzetsman Frederik van Pijkeren op 29 jarige leeftijd door een schietincident om het leven. De Duitse bezetters zijn op 18 april 1945 door de Canadezen uit Oldebroek verdreven. Frederik verleent als lid van de Binnenlandse Strijdkrachten Oldebroek bijstand aan de afdeling ’t Harde van de BS bij het opsporen van achtergebleven SS-ers. Een collega BS-er lost per ongeluk het fatale schot. 

Verzet en Gezag in Oldebroek in de Tweede Wereldoorlog

Op 15 mei wordt Frederik in Oldebroek met militaire eer begraven. Voor zijn vrouw Gré van Zalk, die net een drie maanden oude baby heeft, slaat de vreugde van de bevrijding om in een onmetelijk verdriet.

Intrigerend
Gerard van Pijkeren presenteert 75 jaar na dato een boek met het levensverhaal van zijn oom Frederik. Het gegeven dat Frederik én wachtmeester bij de parketwacht in Zwolle is én in Oldebroek in het verzet zit, is een combinatie die hem intrigeert. Thuis wordt er eigenlijk niet over gesproken en er leven onbeantwoorde vragen over de dood door het schietincident. Voldoende reden om op zoek te gaan naar de feiten en de beschikbare documenten. Sommige zijn sinds kort beschikbaar en nieuw. Ze vormen de basis voor het boek. Het heeft als titel 'VERZET EN GEZAG, een geschiedenis van Oldebroek  in de Tweede Wereldoorlog' en als ondertitels 'met dramatische afloop voor Frederik van Pijkeren' en 'herinneringen van Oldebroekers die de oorlog nog hebben meegemaakt'.

Uniform als dekmantel
Frederik van Pijkeren leeft tijdens de oorlog in een spagaat. Enerzijds moet hij als wachtmeester van de Parketwacht in Zwolle zijn – soms best pijnlijke – werk doen, maar zijn groepscommandant E.J. van Ieperen geeft hem (en ook andere collega’s) de ruimte om daarnaast verzetswerk te doen. Frederik kan – vaak met zijn uniform als dekmantel - illegale bladen verspreiden, onderduikers begeleiden en koerierswerk doen. Hij is commandant van de sectie vervoer van de Binnenlandse Strijdkrachten van Oldebroek.
Bij zijn begrafenis zegt Reijer van Putten, commandant van de Oldebroekse BS, samenvattend over Frederik: ‘De overledene werkte voor vrede en vrijheid en stelde zich steeds beschikbaar voor de meest gevaarlijke ondernemingen’.

Kerkelijk en burgerlijk gezag
De zoektocht van de schrijver levert meer op dan alleen de levensloop van Frederik van Pijkeren en zijn dramatische levenseinde. Uitvoerig wordt ook stil gestaan bij de rol van het gezag in Oldebroek. Drie plaatselijke predikanten spelen hierbij een belangrijke rol. De hervormde dominee Koolhaas en de gereformeerde dominee Oussoren steunen op alle mogelijke manieren het verzet. Ds. Otto Veening gaat zelfs voorop. Zijn levensverhaal, maar ook zijn 'geheim' en zijn onverwachte dood krijgen in het boek een speciaal accent.
Burgemeester Bakker is één van de andere gezagsdragers. Burgemeester-zijn in oorlogstijd blijkt geen benijdenswaardige positie. Hetzelfde geldt voor de politiemannen in Oldebroek, zoals Gossink, Bol, Minnema en Buijsman, en in Oosterwolde: Van Heerde, Hertsenberg en Oolbekking. Hoe gaan zij om met hun situatie, die steeds weer zware dilemma’s opleveren? Bv. bij de overval op een transport van gevangen joden en onderduikers bij de Kamperveense melkfabriek. Of bij de overval op het distributiekantoren in Wezep en Elburg.
Ook voor de wethouders en de gemeenteraad van Oldebroek heeft de oorlog zijn gevolgen. Terwijl burgemeester Bakker vanwege gewetensbezwaren in september 1944 onderduikt blijven de wethouders Prins en Kroeze aan. Dat heeft de nodige gevolgen. Zo blijkt uit een nauwkeurig ontrafelde - geschreven - verslag van de vertrouwenscommissie ter voorbereiding van de Nood-Gemeenteraad ná de oorlog. En bij de vergaderingen van die Nood-Gemeenteraad (1945) en daarna van de gekozen Gemeenteraad (1946) is er beslist geen sprake van pais en vree.

Oorlogsherinneringen
Het leven en de dood van Frederik van Pijkeren zijn onderwerp van deel één van het boek. In deel twee vertellen acht geboren en getogen Oldebroekers, die de oorlog nog hebben meegemaakt, over hun oorlogservaringen en delen hun herinneringen aan Frederik. De oorlog heeft de jonge jaren van Geerte Pel-Evink, Herman Evink, Johannes van Zalk, Andries van der Beek, Hendrik Smit, Henk van 't Hul, Henri. C. Herkert en Ep Boeve gekleurd en dat blijft ze ook de rest van hun leven bij.

Foto’s en documenten
De teksten in het boek worden royaal ondersteund met unieke foto’s uit familiearchieven en met authentieke documenten uit persoonlijke collecties en uit verschillende lokale, regionale en landelijke archieven.

Voorwoord NIOD
Het voorwoord van het boek is geschreven door dr. Hinke Piersma van het NIOD instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies. Zij schrijft: “Het vergt een zekere moed om te schrijven over een persoon van wie veel onbekend is gebleven. Maar met de puzzelstukken die er wel zijn, heeft Gerard van Pijkeren een fraai boek gemaakt over de geschiedenis van Oldebroek waar oom Frederik werd geboren en opgroeide, en over een politieman in oorlogstijd die moest manoeuvreren tussen dienstbevel en verzet. Regionale geschiedschrijving met een biografische invalshoek versterken elkaar”.

Auteur 

De burgemeester van Oldebroek Tanja Haseloop-Amsing heeft afgelopen dinsdag 7 april het eerste exemplaar van het boek ‘Verzet en gezag; een geschiedenis van Oldebroek in de Tweede Wereldoorlog’ ontvangen. Ze kreeg het boek van de auteur Gerard van Pijkeren. 

Gerard van Pijkeren, de schrijver en uitgever van het boek, is geboren in Oosterwolde, maar heeft zijn wortels in school, kerk en voetbalclub van Oldebroek. Hij begon begin jaren zestig zijn loopbaan als ambtenaar bij de gemeente Oldebroek. Eind jaren tachtig was hij kwartiermaker en directeur van de landelijke Pensioen- en Uitkeringsraad voor verzetsdeelnemers, vervolgden en burgeroorlogsgetroffenen. Zo raakte hij betrokken bij degenen die nog dagelijks de gevolgen van de oorlog ondervinden.
Hij schreef eerder het boek ‘Loslaten, dat gaat niet meer’, met oorlogsherinneringen van en aan meer dan negentig Indiëgangers uit het Zuid-Hollandse dorp Ter Aar.

Bestellingen
Het boek telt ruim 200 pagina’s en is voor €19,50 te koop bij alle boekhandels op de Noord-West-Veluwe (ISBN: 978 90 9033037 2; NUR 689). Het boek is ook verkrijgbaar via info.verzet-en-gezag@kpnmail.nl en kost dan inclusief verzendkosten  €24,50.