Waar komen die paaseieren en die paashaas vandaan?

Bij Pasen worden oude tradities in ere gehouden, die met dit christelijke feest verbonden zijn. Denk aan het fenomeen eieren schilderen en die vervolgens ergens verstoppen. Ook de paashaas, het dier dat verondersteld wordt eieren af te leveren, is een onmisbare symboliek tijdens de Paasdagen.

Video: de Paashaas is onderweg

Maar waar komen die bijzondere tradities van paaseieren schilderen en dat diertje, de paashaas, historisch gezien eigenlijk vandaan? Historiek publiceerde er een artikel over. Wij citeren..

Een oude theorie: paaseieren & Germaanse voorjaarsrituelen?
Als er over de herkomst van paaseieren wordt geschreven of gepraat, verwijzen de betrokkenen nogal eens naar de veronderstelde Germaanse oorsprong van deze gewoonte. Onderzoek heeft inmiddels aangetoond dat deze gedachtegang, de oorsprong van het paasei vanuit de Germaanse mythologie, een onwaarschijnlijke uitleg is. De theorie is namelijk gebaseerd op allerlei discutabele en kromme opvattingen en redeneringen, die hoogstwaarschijnlijk niet kloppen. (....) Wel is het zo dat eieren in diverse oude culturen een belangrijke symbolische rol speelden als teken van nieuw leven. Zo aten Joden tijdens begrafenismaaltijden eieren, om daarmee de wedergeboorte of opstanding na de dood te visualiseren. 

Katholieke traditie: gevleugelde klokken bezorgden de paaseieren
De traditie van het eieren verstoppen en deze (eventueel) opeten rond Pasen, is afkomstig uit de katholieke traditie. Gedurende de vastenperiode mochten katholieken geen vlees en eieren eten. Deze periode duurde van Aswoensdag tot Pasen. Als de vastentijd voorbij was, at men de eieren op die men nog had en eetbaar waren. Eieren die niet meer eetbaar waren, gebruikte men vervolgens om deze te beschilderen en/of te verstoppen. In enkele Oosters-Orthodoxe kerken bestond hierbij de traditie om de eieren rood te schilderen, als symboliek voor het vergoten bloed van Jezus Christus. Het hardgekookte ei zagen deze christenen als een representatie van het graf van Christus. Werd de eierschaal opengebroken, dan was dit symboliek voor Christus’ verrijzenis.

In de katholieke traditie zouden de paaseieren bij de mensen thuisgebracht worden door gevleugelde kerkklokken die afkomstig waren uit de kerk in Rome. En dus niet door een paashaas. Volgens de legende vertrokken Roomse kerkklokken met vleugels op Witte Donderdag, de dag voor Goede Vrijdag, uit het Vaticaan om de mensen eieren te bezorgen. Ze dumpten hun eieren in grote delen van Europa.

De dag voor Pasen, Stille Zaterdag, was het moment waarop de gevleugelde kerkklokken – meestal waren op tekeningen en schilderijen engelenvleugels te zien – terugkeerden naar Rome. De vliegende klokken strooien de eieren uit over dorpen en steden. Na het bijwonen van de Heilige Mis konden de dorpskinderen en de poorters ofwel stadsbewoners op zoek gaan naar de verborgen eieren.

De protestanten kozen voor de paashaas als eierenbezorger
De paashaas deed volgens onderzoekers zijn intrede in de tijd van de Reformatie in de Duitse gebieden van het Heilige Roomse Rijk. De protestanten namen afscheid van de katholieke legende van de vliegende kerkklokken en kozen voor de paashaas als het diertje dat de eieren bezorgde.

Waarom voor de paashaas werd gekozen is niet geheel duidelijk. Maar achter de keuze voor dit dier zat zeker een pedagogisch motief. De paashaas bracht namelijk alleen eieren naar kinderen die zich lief en netjes hadden gedragen. Stoute kinderen kregen geen ei! Vanuit Duitsland waaide de traditie van de paashaas vermoedelijk begin negentiende eeuw over naar Nederland. In elk geval in het jaar 1825 was, via een Nederlandse vertaling van een Duitstalig boek, het paasdiertje bekend in ons taalgebied.

Het zou echter goed kunnen dat de traditie van de paashaas via Duitse immigranten in Nederland terecht is gekomen, zoals dat ook gebeurde met de kerstboom. Overigens wordt de paashaas als traditie in Nederland relatief laat vermeld. Dit gebeurde in 1961 voor het eerst door de volkenkundige S.J. Van der Molen, die op dat moment sprak van een ‘nieuwe traditie’.

Andere dieren
Ten slotte is vermeldenswaardig dat niet overal de paashaas als dier wordt gebruikt rond Pasen, maar dat ook andere dieren incidenteel de rol van eierenbezorger invullen. Zo wordt in de Duitse deelstaat Beieren ook wel gebruikgemaakt van een haan, is in Tirol een kip actief in deze functie, kennen Thüringen en Westfalen een vos en neemt in Hannover een koekoek de honneurs van de paashaas waar.

Lees het volledige artikel van Historiek:
* Paaseieren en de paashaas – Een korte geschiedenis

Lees en bekijk ook:
* Een ei hoort erbij met Pasen (klassiekers van Koot en Bie!)
* Eet u een wit of een bruin ei? Beter een wit ei!