Is het voorgoed gedaan met de drie zoenen?

De coronacrisis maakt fysiek contact ongepast en ongewenst. Ook de door velen verguisde drie zoenen verdwenen uit ieder familiebezoek. Is het voorgoed gedaan met de driekus? Of keert die na alle vaccinaties terug?

De kenners zijn het er niet over eens, zo blijkt uit een artikel in het dagblad Trouw. 

Abrupt omslaan
Paul van Lange, hoogleraar psychologie aan de VU, vermoedt van wel. “Helaas zal het virus voorlopig deel uitmaken van de samenleving, door mutaties of omdat niet iedereen zich wil laten vaccineren. De driekus past daar niet bij.” Dat een crisis zo’n cultuurverschijnsel in één keer wegvaagt, is opvallend: “Normaal gaan cultuurveranderingen langzaam en geleidelijk. Met een natuurramp of ziekte als corona gaat dat anders: dan kunnen sociale normen abrupter omslaan.”

Angst voor besmetting
Het vermijden van fysiek contact uit angst voor besmetting is historisch gezien gebruikelijk, vertelt historica en etiquette-expert Reinildis van Ditzhuyzen. “Zo was handen schudden tot 1800 not done. Je kon immers geïnfecteerd worden door mensen met een enge ziekte. Zeker tussen mensen uit verschillende sociale klassen bleef het bij het afnemen van je hoed, als begroeting.” Dat veranderde toen een groep Engelse Quakers in 1800 de gelijkwaardigere handgroet introduceerde. “Het handenschudden werd steeds normaler”, zegt Van Ditzhuyzen. “In etiquetteboek Hoe hoort het eigenlijk? schreef Amy Groskamp-Ten Have in 1939 al dat er te veel handen werden gegeven.”

Voorzichtigheid
Nu signaleert Van Ditzhuyzen: die voorzichtigheid uit 1800, uit angst voor besmetting, is weer terug. “En zal vermoedelijk blijven”, stelt ze. “Corona maakt ons bewust van de gezondheidsrisico’s van fysiek contact. Ik vermoed dat we onze spreekwoordelijke handschoen aanhouden.”

Gedag
Voor ouderen is het in ieder geval klaar met de driekus: bijna twee derde zegt de gewoonte het liefst gedag, schreef het Ouderenfonds. Ook twee leden van RIVM-gedragsunit verwachten de gewoonte voorgoed gedag te zeggen.

Waar komen de drie zoenen vandaan?
De driekus betrad Nederland pas in de jaren tachtig. “Vermoedelijk kwam het gebruik vanuit bepaalde regio’s op het Franse platteland eerst naar Brabant en Limburg en toen naar de rest van het land”, vertelt etiquettespecialist en historica Reinildis van Ditzhuyzen. Dat eerst de zuidelijke provincies startten met de gewoonte, is volgens haar geen toeval. “Ik vermoed: de katholieken zijn uitbundiger dan de calvinisten, hun heilige misviering is totaal anders dan die van de sobere protestanten. De drie zoenen passen daarbij: we vinden elkaar zó leuk, een of twee is simpelweg niet voldoende.” Overigens kust een deel van de Fransen slechts twee, of zelfs maar een keer, afhankelijk van waar ze wonen.

Massatoerisme en TV
Ook het massatoerisme vanaf de jaren zeventig speelt mee, denkt Peter Jan Margry, die voor het Meertens Instituut sociale gebruiken onderzoekt. “Steeds meer Nederlanders gingen op vakantie naar het Franse platteland, zagen de driekus op brocantemarktjes en namen het terug naar Nederland.” Daarbij speelde ook de televisie een rol: “Bekendheden adopteerden de gewoonte op tv, waarna de trouwe kijker het overnam.”

Lees het volledige artikel van Trouw:
* Zeggen we na de coronacrisis de drie zoenen voorgoed gedag?