De natuur heeft niet het beste met ons voor

Nee, klimaat­verandering en het coronavirus zijn níet de wraak van Moeder Aarde. Theoloog Alan Levinovitz heeft niks met de religie van natuurverering. 

In een prachtig interview in Trouw geeft hij zijn visie. Een paar stukjes eruit om te proeven.

Wat betekent dat woord, ‘natuurlijk’?
“We bedoelen iets wat niet is veroorzaakt door de mens en wat is ontsnapt aan de moderniteit, het tegendeel van technologisch of kunstmatig. Het verraadt een hunkering naar vroeger. We zeggen ermee dat iets goed is en kunnen er zo elke opvatting mee verdedigen. Vegetariërs zeggen dat mensen van nature planteneters zijn, vleeseters juist dat vlees eten natuurlijk is.

“Uit die willekeur blijkt al dat we een theologische visie aanhangen. Volgens gelovigen heeft God ooit een aantal regels bepaald: over hoe we ons moeten gedragen, over wat we wel en niet moeten eten, noem maar op. Die regels veranderen niet, want ze zijn goddelijk. Het is alsof de natuur ze zo aan ons heeft opgelegd. Maar de natuur is niet statisch. De natuur is een proces, dus steeds onderhevig aan verandering. Je wordt daardoor gedwongen een vrij arbitrair moment in de geschiedenis te nemen, alsof dát het punt is om naartoe te leven, alsof er tóen een Hof van Eden bestond.”

Met zoveel comfort om ons heen idealiseren we de natuur?
(...)
“Ook ík geef om de natuur en wil haar graag behouden. Maar ik heb bedenkingen bij de onsamenhangende argumenten. Hun wens tot natuurherstel is exemplarisch. Tot wanneer ga je terug? Milieuactivisten kiezen als ijkpunt altijd een moment waarop de mens zijn intrede al had gedaan. Maar kijk je naar al die miljarden jaren geschiedenis, dan vraag je je serieus af: wat is in hemelsnaam het plan van Moeder Aarde? Was de uitsterving van de dinosaurus onderdeel van het plan? Waarom zou de uitsterving van de menselijke soort niet onderdeel van het plan zijn? Gaat het tegen de natuur in om onszelf in stand te willen houden?”

Heeft de natuur dan niet het beste met ons voor?
“Welnee, dat is een absurde gedachte. De natuur houdt niet van ons, ze heeft ons altijd laten lijden. Denk aan ziekten en honger. Wie zegt dat een overstroming, een orkaan of de opwarming van de aarde een straf is voor onze technologische hoogmoed waarmee we de natuur in de war schoppen, weet niet werkelijk wat de natuur is en hoe ze werkt.

“Het slaat nergens op om te beweren dat de natuur ons straft, net zo min als de natuur ons met een betere gezondheid en een stijgende levensverwachting beloont voor de wijze waarop we de natuur hebben bedwongen. Het is fundamenteel verkeerd om een wil of een plan aan de natuur toe te schrijven, want zulke verklaringen leiden er uiteindelijk toe dat we mensen gaan zien als een plaag of virus, en dat de natuur heelt als wij ons zouden terugtrekken.”

Lees het gehele interview
* Theoloog Alan Levinovitz: ‘De natuur houdt niet van ons’