Zeg je normá-liter, of norma-líter?

Japke-d. Bouma schrijft wekelijks in de NRC prachtige artikelen over de taal die zij om zich heen hoort. Deze week: foute klemtonen.

Er zijn een hoop verschillende taalergernissen en als het om taal gaat, ergeren mensen zich echt overal aan. Zo zijn er de jargonhaters die woorden als ‘aanjaagteam’, ‘procesregisseur’ en ‘gekantelde ketenbenadering’ verfoeien; zijn er de mensen die rode vlekken krijgen van uitdrukkingen als ‘helemaal goed’, ‘dikke prima’ en ‘ik ga uw reactie intern escaleren’ (wat dat ook moge zijn) en is er de pure haat tegen al het onnodige Engels dat onze taal binnensluipt met termen als ‘town hall meeting’, ‘wannahaves’, en ‘mindset’.

Verkeerde uitspraak
Onlangs viel mijn oog op een vierde categorie van taalergernissen: de verkeerde uitspraak. Toen zag ik namelijk een tweet van Rianne Meijer die luidde: ‘Ik kan best veel hebben, maar mensen moeten niet ‘norma-liéter’ gaan zeggen.’ Ik geef toe, ik ben het met haar eens en met al die mensen die op haar tweet reageerden.
Want het is inderdaad tenenkrommend om mensen idea-líter, cata-ló-gus en pa-gíé-na te horen zeggen. Nee lieve mensen, het is ideÁliter en normÁliter – de woorden hebben niets met liters te maken. Of je moet je normale dagelijkse liter bier per dag bedoelen.

Zeuven 
De medaille zorgt ook voor veel ergernis. Soms hoor je mensen ‘medaLje’ zeggen, met een L erbij, net als ‘vanieLje’. Geen flauw idee waarom. Verder vind ik mensen die ‘zeuven’ en ‘puuzel’ zeggen heel lastig. Er staat toch geen u in zeven? En in puzzel lijkt één u me echt wel genoeg. Of zeg je soms ‘suukel’ als er ‘sukkel’ staat? Nou dan.

Vagina
Ik hoor ook wel eens ‘va-gíé-na’ en dan denk ik altijd: hé, een nieuwe meisjesnaam.  En o ja, artsen zeggen inderdaad ‘va-gíe-na’, maar die zijn nu eenmaal een beetje raar.

Bekakt
Of de mensen die woorden ineens heel bekakt gaan uitspreken. Help. ‘Uiro’ bijvoorbeeld, in plaats van euro. Of ‘Uiropa’ en ‘Olumpisch’. Ja, leukemie, dáár mag je gerust ‘luikemie’ tegen zeggen, daar is niets leuks aan. Maar verder: doe even normaal. We zitten hier niet in Griekenland, laat staan tussen de oude Grieken.

Koningin
En dan zijn er nog de mensen die ‘konig-gin’ zeggen, in plaats van koning-in, of ouDbollig in plaats van oubollig – waarom zou je die D uitspreken als je die niet schrijft? Hetzelfde geldt voor ‘episch centrum’. Waarom zou je er iets episch bij halen, bij een epicentrum?
Er zijn natuurlijk wel epische centra, het centrum van Rome bijvoorbeeld of dat van Waddinxveen. Maar met een aardbeving heeft dat vooralsnog gelukkig weinig te maken.

Expres
Grappig aan alle uitspraakergernissen vind ik overigens wel, dat veel mensen woorden expres verkeerd uitspreken. Zo zeg ik zelf bijvoorbeeld altijd ‘plakwette’,  en ‘uivre’ in plaats van plaquette en oeuvre omdat ik daarmee mijn taalheld Kees van Kooten wil eren die dat ooit zei in zijn rol als Harry van Klingelen, ‘ambulant reprentant’.
Dat kun je trouwens ook zeggen tegen taalnazi’s die je corrigeren: ik spreek het met opzet verkeerd uit omdat dat humor is. Is ook humor. Maar weet dat áls je dat doet, er dus miljoenen taalpuristen exploderen van woede.
Oók heel grappig, trouwens.

Taaltips via @Japked op Twitter.

Bron: Artikel in NRC