'De beer is los' gaat over een varken!

Wat voor beer wordt bedoeld in de uitdrukking De beer is los? Betreft het hier het mannetjesvarken of het roofdier? Het - verrassende! - antwoord wordt gegeven door Hans Broekhuis en Nicoline van der Sijs van het Meertens Instituut.

Een analyse van de coupletten uit het rijmpje “Bom, bam, de klokken luien” uit 1894 geeft de oplossing. Het eerste couplet luidt:

Moeder, moeder! de beer is los;
Hoor dat dier eens brullen!
Snijd hem neus en ooren af,
Dan hebben wij wat te smullen.

Klip en klaar
De conclusie van de analyse van dit rijmpje is klip en klaar: 'Hiermee lijkt onomstotelijk vast te staan dat met de beer is los oorspronkelijk een mannetjesvarken werd bedoeld'. Met name het feit, dat de oren en de neus van de beer als lekkernij worden opgevoerd is een belangrijk en welhaast doorslaggevend argument. Persoonlijk begrijp ik dat, want varkenspoten en -oren zijn mijn lievelingsgerecht.

Verdwenen
De schrijvers van de analyse merken echter ook op, dat in de huidige taalgebruik de associate met het varken niet meer bestaat: 'Inmiddels is die oorsprong geheel naar de achtergrond verdwenen en wordt de uitdrukking alleen nog geassocieerd met een bruine beer'. Exit varken dus. 

Lees het gehele artikel!
* Wat voor beer is bedoeld in de uitdrukking De beer is los?