Bumor: de humor van CDA-lijsttrekker Sybrand Buma

In de landelijke politieke campagne is er weinig spontane humor. Meestal is het voorbedacht en voorgekookt. CDA-Lijsttrekker Sybrand Buma is de enige uitzondering. Hij heeft een soort droge humor, die ik wel kan waarderen.

 

De Volkskrant deed een leuke poging om de grappen van Sybrand Buma te verklaren. Hier volgt de column. 

Spontaan
Door een onhandigheid van z'n staf klopten we op een donderdag vergeefs voor een interview bij Sybrand Buma aan: dubbele afspraak. Een paar dagen later melden we ons opnieuw. Zegt Buma: 'Maar jongens, jullie zouden toch vorige week donderdag komen. Wat is dit?'

Politici koken hun grappen doorgaans voor. Denk aan het 'Kroemer' - samentrekking van Krol en Roemer - waarmee Kees van der Staaij vorige week in het Radio 1-debat scoorde. Denk aan de grap over de CDA-bestuurder met een drugslab die in het RTL-debat werd gemaakt. Ingestudeerd. Vraag het anders nog eens aan Jolande Sap met haar stekkerdoos. Wie kromme tenen wil krijgen, moet nog eens de grap terugkijken die Mark Rutte op het VVD-congres maakte over receptietijger Henk Krol.

Zo doet Buma het niet. Bij Buma wellen de grappen spontaan op. Hij kan ze niet eens tegenhouden, ze zijn sterker dan hemzelf. Wordt hij in het RTL-debat uitgekozen om als eerste de bel uit te proberen, dan kijkt hij triomfantelijk rond, drukt op de knop en zegt: 'Dit klinkt helemaal niet als een bel.' Op de vraag of het knoppenpaneeltje van RTL hem duidelijk is: 'Rood is de rest moet z'n mond houden. Groen is ik mag praten. En geel, dan gaat er een luikje open waar de anderen in vallen.' Aan het eind van een interview met Paul Witteman in Buitenhof over het verbieden van softdrugs: 'We zijn het niet eens geworden volgens mij.' Als vlogger Ivo Positivo hem in Gouda overvalt met de vraag waarom 'kanker' zo veel als scheldwoord wordt gebruikt, zegt Buma: 'Goeie vraag voor een Ivo Positivo.'

Slecht begrepen
Buma is pathologisch in zijn humor. Waarbij het vaak de vraag is of het ook echt om grappen gaat. Geen lijsttrekker die zo slecht wordt begrepen. Dat beseft hij. In zijn boek Tegen het cynisme vertelt hij dat hij de redacteur van een tv-programma eens vertelde dat God twee planeten voorbij Pluto woont. Die keek hem verbijsterd aan en vroeg: Echt?

De kans op ongelukken is zodoende groot. Voor elke grap die aanslaat, is er een die doodvalt. Meneer Buma, heeft u nog weleens contact met Jan Peter Balkenende, wil Witteman weten. Jazeker, zegt Buma, 'hij stuurt weleens appjes.' Wat stuurt hij dan, vraagt Witteman. Buma, met een ernstig gezicht: 'Beste Sybrand, wat doe je het ontzettend goed.'

De Bumagrap is droog als woestijnzand en verlaat een mond die strak is als de gleuf van een spaarvarken. Een stiff upperlip tussen hangende hoeken. Nooit lachen om de eigen grappen, ondoorgrondelijk blijven - daar begint alles mee. Zo ontregel je de ander, die niet weet wat hij met je aan moet. Tegelijk kun je zelf ontspannen, wat in de politiek altijd mooi meegenomen is.

In Kamerdebatten kan het effectief zijn de opponent onzeker te maken over hoe hij je woorden moet opvatten. Maar op tv is de bijvangst groot. Heel Nederland in onbegrip achterlaten, dat vergt durf. Buma weet dat zijn humor eigenlijk te traag is voor op tv, maar kan niet anders.

Zelfspot
Met beeld heeft hij sowieso weinig. Al twitterde hij vlak na de commotie over het aantal toeschouwers bij de inauguratie van Trump een echte beeldgrap (zie hierboven de afbeelding). Die, typerend voor Buma, een traag aanzwellend succes kende.

Bij het CDA zeggen ze weleens dat Buma iemand is voor een acquired taste - een lijsttrekker voor de gevorderde stemmer zogezegd. Een brede volkspartij die zich alleen tot de goede verstaander richt, daar ben je mooi klaar mee, zou je denken. Maar de christelijken hebben ervaring met dergelijke types. Van Agt was een roomse variant. Ook bij Balkenende waren er sporen van humor, zoals toen hij zijn ontsteltenis uitsprak over de breuk van Jan Smit en Yolanthe.

Van Buma wordt gezegd dat hij zelfspot heeft. Dat klopt; hij lijkt soms met verbazing naar zichzelf als partijaanvoerder te kijken. Belangrijker is dat hij op het Binnenhof een van de laatste verdedigers van de ironie is - een heel ander kunstje dan de cabarethumor van de PvdA en de bulderlach van de VVD. Juist dat maakt hem helemaal CDA. Voor ironie moet je de ander tot op zekere hoogte snappen, een onuitgesproken wederzijds begrip delen. Bruggen bouwen dus. In de veronderstelling dat er van de overkant ook stappen worden gezet.

Bekijk
* Bumor